განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო საბაზო საფეხურის (7-9 კლასები) ეროვნული სასწავლო გეგმის რევიზიაზე მუშაობს. როგორც სამინისტროს ეროვნული სასწავლო გეგმების სამმართველოს ხელმძღვანელი მარიამ ჩიქობავა EDU.ARIS.GE-სთან ვრცელ ინტერვიუში ამბობს, ახლა “მესამე თაობის” ეროვნულ სასწავლო გეგმაზე მიდის მუშაობა.
მარიამ ჩიქობავა: პირველი სასწავლო გეგმის დანერგვა 2006 წლიდან დაიწყო. თუ განვითარებულ ქვეყნებს შევხედავთ, ეს არ არის დიდი დრო. იქ 30-40 წელია რეფორმა მიდის და აი ახლა გახდნენ ისინი წარმატებულები. განათლების სისტემაში არ ხდება ასე სწრაფად ცვლილებები და შედეგის დანახვა, ამიტომ ეს არ არის დიდი დრო. ახლა “მესამე თაობის” ეროვნულ სასწავლო გეგმაზე მიდის მუშაობა, ასე ვეძახით. პირველი 2006 წელს იყო, შემდეგ 2010 წელს გადამუშავდა, ის რაც ამჟამად არის მოქმედი და ახლა უკვე “მესამე თაობის” სასწავლო გეგმაზე ვმუშაობთ.
– ქალბატონო მარიამ, ეროვნული სასწავლო გეგმის რომელი საფეხურების რევიზია მიმდინარეობს ამ ეტაპზე, რა სტადიაშია და როდის დაინერგება სკოლებში ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმა საფეხურების მიხედვით?
– დაწყებითი, 1-6 კლასების განახლებული სასწავლო გეგმა უკვე დამტკიცდა და მისი დანერგვა მომავალი წლიდან დაიწყება ვინაიდან, ახლა სახელმძღვანელოებზე მიდის მუშაობა. რევიზია ამ ეტაპზე საბაზო საფეხურის ეროვნულ სასწავლო გეგმას უკეთდება და საშუალოს (10–12 კლასები) სავარაუდოდ სექტემბრიდან დავიწყებთ. რაც შეეხება საბაზო საფეხურის გადამუშავების პროცესს, უკვე გვაქვს პირველადი ვერსიები და გარკვეული სიახლეები, სადაც ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ სამოქალაქო განათლება შემოდის უფრო ინტენსიურად.
რაც შეეხება დამტკიცების ვადებს, საბაზოს წლის ბოლომდე აუცილებლად დავამტკიცებთ და ამავე დროს დავიწყებთ მუშაობას საშუალო საფეხურზე. საშუალო საფეხურის ერთგვარი კონცეფცია უკვე არის შემუშავებული, მაგრამ გვინდა, რომ ჯგუფებში განვიხილოთ და საბოლოო ვარიანტზე შევთანხმდეთ, ამიტომ ვადებზე ჯერ დაზუსტებით ვერ ვიტყვით. ჯერ დაწყებითი დაინერგება, შემდეგ საბაზო და მერე საშუალო.
– რა ჯგუფებში ხდება ესგ–ის განხილვა?
– ვიდრე გადამუშავებას დავიწყებდით, დოკუმენტი გადავაგზავნეთ სკოლებში, რომ მოგვესმინა მოსაზრებები, შენიშვნები. რას შეცვლიდნენ როგორც შინაარსობრივი, ისე უნარების თვალსაზრისით. იყო საკმაოდ საინტერესო წინადადებები საგნების მიხედვით და შევეცადეთ, რომ ეს გაგვეთვალისწინებინა. სკოლების მიღმა ვთანამშრომლობთ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, თუმცა ძირითადად ამ სამოქალაქო განათლების კუთხით. ასევე, საბაზო საფეხურზე, რადგან პირველადი ვერსიებია შედგენილი, მაგალითად საბუნებისმეტყველო მიმართულებით ბიოლოგიაში, გვინდა გაეროს მოსახლეობის ფონდის ჩართვა ჯანსაღი ცხოვრების წესთან დაკავშირებით. მაგალითად, ძალიან კარგად ვთანამშრომლობთ საქართველოს ეროვნულ ბანკთან. გვინდა, რომ ფინანსური წიგნიერება შემოვიდეს სკოლებში სერიოზულად. ეს არ იქნება არანაირად რთული რაღაც, არამედ ძალიან ყოფითი და პრაქტიკული დანიშნულების. ეს კომპონენტი შევა სამოქალაქო განათლებაში მე–7, მე–8 და მე–9 კლასებში. მოსწავლეები ისწავლიან იგივე ბანკებთან ურთიერთობის საკითხებს – რა არის სესხი, რა არის პროცენტი, რასაც შემდეგ ისინი ყოველდღიურ ცხოვრებაში შეხვდებიან. ბავშვებმა უნდა გააკეთონ ძალიან გააზრებული არჩევანი, რომ თუკი სწორი დამოკიდებულება გექნება, შეიძლება, რომ სარგებელიც კი მიიღო ბანკისგან.
– რაც შეეხება ესგ–ის დამუშავების პროცესს. შინაარსობრივად რა ტიპის ცვლილებებზე მუშაობთ, რა არის ყველაზე „ცუდი“ ეროვნულ სასწავლო გეგმაში, რომელია ის ნაწილები, რომელზეც მინისტრი ამბობს, რომ „შარში ვართ“?
– მე ვიტყოდი, რომ ცუდი და კარგი ძალიან პირობითი შეფასებაა. სასწავლო გეგმა ყველა ქვეყანაში სხვადასხვაგვარია, ზოგი რაღაც სტილს მიყვება, ზოგი სხვა ფორმას ირჩევს. აქ მთავარია რა არის შენი ქვეყნის ადგილობრივი საჭიროება, თორემ შეგვიძლია, ფინეთი, რომელიც ყველაზე წარმატებულად ითვლება, ავიღოთ და პირდაპირ გადმოვაკოპიროთ ეს სასწავლო გეგმა, მაგრამ ეს ნამდვილად არ იმუშავებს. ამიტომ, ძალიან მნიშვნელოვანია, მიხვდე სად არის შენი პრობლემა, რა უნდა შენს ქვეყანას. რა სჭირდებათ ყველაზე მეტად მასწავლებლებს.
ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია ეროვნულმა სასწავლო გეგმამ კი არ დააყენოს მოთხოვნები, რაც არის სტანდარტების ბლოკი, რომ აი ასეთი უნდა იყოს სტანდარტი, ეს ცოდნაა საჭირო, ეს უნარებია საჭირო, ეს ცოდნა უნდა მიიღოს ან ეს დამოკიდებულებები უნდა ჩამოუყალიბდეს, არამედ ერთგვარად რაღაც გეზი მისცეს, გზამკვლევივით აჩვენოს მასწავლებელს, თუ როგორ შეიძლება ამის დანერგვა. ეს დანერგვის გზები კი შეიძლება იყოს მრავალგვარი. ჩვენ ვთვლით და გადავწყვიტეთ, რომ საუკეთესო დანერგვა შემდეგშია: ეროვნული სასწავლო გეგმის ეს საგნობრივი ნაწილი ორ დიდ ნაწილად, ორ კომპონენტად გაიყოს – ერთი იქნება სტანდარტების ბლოკი და მეორე ე.წ. წლიური პროგრამების ბლოკი, სადაც უკვე ნაჩვენები იქნება, თუ როგორ შეიძლება მივაღწიოთ ამ სტანდარტის შედეგებს. ეს არის ყველაზე დიდი ცვლილება.
– უფრო კონკრეტულად რომ გვითხრათ, საგნების დონეზე რა ცვლილებები უნდა შევიდეს, რა ნაწილში აქვს სასწავლო გეგმას ან მისი დანერგვის პროცესს პრობლემა, სად უჭირს?
– ჩვენ შევეცადეთ, რომ ცოტა მეტი ინსტრუქცია მიგვეცა მასწავლებლებისთვის, იმიტომ რომ რაც გვქონდა დაგეგმილი, რომ აი ასე უნდა ყოფილიყო, ის ვერ მივიღეთ რეალობაში. შევეცადეთ, ერთი გზა მაინც გვეჩვენებინა, თუ როგორ ვხედავთ ჩვენ ამის სწავლების მეთოდოლოგიას. ეს აქამდე არ იყო და ახლა შევთავაზეთ თავისი კონკრეტული მაგალითებით. ყველა საგანში მსგავსი სიტუაციაა. პედაგოგებს მაინც უჭირთ, რომ გრძელვადიან მიზნებზე ორიენტირებულად დაგეგმონ საგაკვეთილო პროცესი. შეიძლება ერთი გაკვეთილი საკმაოდ კარგი იყოს, ინტერაქტიულიც, მაგრამ ეს სრულიად ამოვარდნილი იყოს ესგ–დან. მთავარია, შენ მიზანზე იყო ორიენტირებული, გრძელვადიანი ხედვა გქონდეს და შემდეგ ეს ნაბიჯ–ნაბიჯ დანერგო.
ესგ–ს დღეს უჭირს იმის ჩვენება, როგორ მოხდეს ამ სტანდარტების დანერგვა საგაკვეთილო სივრცეში. ამიტომ, ჩვენ თუ არ ვაჩვენეთ ეს როგორ წარმოგვიდგენია საგაკვეთილო პროცესში და როგორ ვხედავთ, მასწავლებლებმა ალბათ შეიძლება უფრო ძნელად დაინახონ და ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია ამ წლიური პროგრამების ბლოკის გაჩენა, რითიც ჩვენ ვაძლევთ ზემოაღნიშნულ დეტალურ ინსტრუქციას.
– როგორც ვიცით, ასევე ცვლილება იქნება საბაზო საფეხურის ესგ–ში, რომელიც დაკავშირებულია სკოლაში გაკვეთილების შემცირების გადაწყვეტილებასთან, ამ მიმართულებით რა მუშაობები გატარდა რევიზიის პროცესში, უკვე შემუშავდა შემცირების პრინციპი?
– ეროვნულ სასწავლო გეგმაში აისახება ზუსტად ეს საათობრივი ბადე როგორი უნდა იყოს. ჯერ გვაქვს დოკუმენტის პირველადი ვერსიები, დრაფტები და როგორც კი შევჯერდებით, რომ ეს დრაფტები ასე დარჩეს, იქ საათებზეც ამის მიხედვით მოხდება კორექტირება. ჯერ ჩამოყალიბდება ის შინაარსი, თუ რა გვინდა საბაზო საფეხურზე ვასწავლოთ და შემდეგ ვთქვათ, რომ ამას დასჭირდება ამდენი საათი. ეს ბადე იქმნება სასწავლო პროგრამის თანახმად. არის კონკრეტული სასწავლო პროგრამა და მერე უნდა ვთქვათ, რომ ამას დასჭირდება ამდენი საათი. რა თქმა უნდა, ძალიან შევეცდებით, რომ მართლაც შევამციროთ ეს საათები, თუმცა აქ, მეორე მხრივ, დგება პედაგოგების ანაზღაურების საკითხი, რომელიც პირდაპირ ამაზეა მიბმული.
აქ შეიძლება ერთი გამოსავალი იყოს, ძალიან გვინდა შემოვიტანოთ არჩევითი საგნების სისტემა, რომ სკოლამ უკვე თავისი ინტერესების მიხედვით, რაც არის სავალდებულო, აი ამას ზემოდან დაამატოს კიდევ არჩევითი საგნები. რა თქმა უნდა, ეს ბევრი ვერ იქნება. უსასრულოდ ვერც გავზრდით, მაგრამ ვერც ისე შევამცირებთ, რომ ბავშვებს რაღაც მოაკლდეთ და საერთაშორისო სტანდარტებს ძალიან არ ჩამოვრჩეთ.
– რაც შეეხება სახელმძღვანელოებს, მისი შინაარსობრივი ხარისხის გათვალისწინებით, შეიძლება ან იმუშაოს კარგად ესგ–მ, ან პირიქით. მუდმივად საუბრობენ, რომ სახელმძღვანელოები კრიტიკას ვერ უძლებს..
– წიგნი აუცილებლად უნდა ეფუძნებოდეს ეროვნულ სასწავლო გეგმას. ამჟამად მთლად სახარბიელო მდგომარეობა ნამდვილად არ გვაქვს. სახელმძღვანელოს აქვს ძალიან დიდი მნიშვნელობა იმდენად, რამდენადაც ჩვენი პედაგოგების ძალიან დიდი პროცენტი ფაქტობრივად სრულად ეყრდნობა სახელმძღვანელოს მიუხედავად იმისა, რომ სულ ვამბობთ ეს არის ერთ–ერთი რესურსი და უნდა გამოხვიდე წიგნიდან. დღეს, სამწუხაროდ, წიგნის გავლა და სწავლება ხდება და არა იმ პროგრამის. სახელმძრვანელო უნდა იძლეოდეს იმის საშუალებას, რომ მასწავლებელმა ინტერაქტიული გაკვეთილები ჩაატაროს. სწორედ ამიტომაც, ძალიან ბევრი მექანიზმი ჩაიდო ახალი გრიფირების წესში, რომ მთლიანი “იუნიტის”, თავი რასაც ქვია, იმის დეტალური განხილვა და გაწერა მოხდეს მასწავლებლის წიგნში, რომ პედაგოგებმა შემდეგ ანალოგიური მიდგომა გამოიყენონ უკვე სხვა საკითხების სასწავლებლად.
– რადგან ამბობთ, რომ სამწუხაროდ წიგნის გავლა ხდება, რა არის სწავლების პროცესში მასწავლებლისთვის ალტერნატივა, ერთი მაგალითით რომ ვიმსჯელოთ?
– კარგი იქნებოდა რომ მასწავლებელმა აიღოს ის უნარები, რაც უნდა გამოუმუშავდეს მოსწავლეს და ის სავალდებულო შინაარსი, რაც არის. ამ შემთხვევაში, უკვე მისი შემოქმედებითი თავისუფლებაა ამას რა შინაარსით, რა დამხმარე საშუალებებით ასწავლის. შეუძლია მან თვითონ შექმნას რესურსი და შეიძლება ის სახელმძღვანელო არც გამოიყენოს. ან მოსწავლეებს შეაქმნევინოს რესურსი, ეს ბევრად მარტივია განსაკუთრებით დაწყებით საფეხურზე. პრინციპში, მათ სრული შემოქმედებითი თავისუფლება აქვთ.
– სამოქალაქო განათლების ინტენსიურად შემოსვლა ახსენეთ,რომლის დაბალ კლასებში შემოტანაზე საუბარიც ჯერ კიდევ 2014 წელს იყო, რა დატვირთვით შემოდის და რა არის მისი პროგრამა მაქსიმუმი, რას მისცემს მოსწავლეს ეს საგანი?
– სამოქალაქო განათლების კომპონენტი მომდევნო, 2018-19 სასწავლო წლიდან შემოდის მესამე კლასიდან. ეს არის ახალი საგანი – „მე და საზოგადოება“ მესამე–მეოთხე კლასებში და გრძელდება შემდეგ მეხუთე–მეექვსე კლასებში „ჩვენი საქართველო“. რეალურად ეს არის ინტეგრირებული საგანი, სადაც არის გეოგრაფიის, ისტორიის და სამოქალაქო განათლების კურსი ინტეგრირებული, თუმცა წამყვანი არის სამოქალაქო განათლება. აქ ისეთ ღირებულებებზე გავდივართ როგორიც არის ოჯახის, ქვეყნის პატივისცემა, ადამიანის უფლებების დაცვა, ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვა, გარემოს დაცვა. იმ პრობლემების აღმოჩენის სწავლება, რაც მოსწავლეების გარშემოა და როგორ შეიძლება ამ პრობლემების გადაჭრაზე იფიქრონ და იმოქმედონ. მესამე კლასიდანვე შემოდის ეკონომიკური უნარები, რესურსების დაზოგვა. ძალიან მარტივად, ბავშვის ასაკობრივი თავისებურების გათვალისწინებით და რაც მთავარია, ეს ხაზი გრძელდება უკვე საბაზო საფეხურზე და უკვე მე-7, მე–8, მე–9 კლასებში დამოუკიდებელი საგნის სახელით იქნება, მას ერქმევა „მოქალაქეობა“.
– რა ეტაპზეა დღეს საგნის „მე და საზოგადოება“ სახელმძღვანელოს მომზადება, ავტორების და შინაარსის კუთხით? ყველას კარგად გვახსოვს, თუ რა რელიგიური და საზოგადოებრივი ვნებათაღელვა მოჰყვა მის შინაარსს..
– მაშინ პრობლემა იყო ის, რომ რა სახელმძღვანელოსაც აცხადებდნენ ის არ არის „მე და საზოგადოება“, იმიტომ რომ ჯერ სტანდარტი იქმნება და მხოლოდ შემდეგ არის სახელმძღვანელო, იქ საუბარი იყო საერთოდ სხვა წიგნზე. ახლა მუშაობენ ავტორები, გარკვეულ ეტაპზე არიან და ძალიან მალე გამოცხადდება გრიფირების პროცესი. ავტორებთან მიდის ძალიან ინტენსიური კონსულტაციები, რომ კარგად გავაგებინოთ, რაც წერია სტანდარტში, რას ვგულისხმობთ ამის იქით, როგორ წარმოგვიდგენია, რომ ეს სახელმძღვანელოში აისახოს. დაახლოებით, ალბათ, მიმდინარე 2017 წლის სექტემბერ–ოქტომბერში მოუწევთ მათ ამ სახელმძღვანელოების წარმოდგენა უკვე შესაფასებლად. ეს ვერსიები, როგორც მინისტრი გვპირდება, აიტვირთება ელექტრონულად და ყველას ექნება შესაძლებლობა თავისი მოსაზრება გამოთქვას. ფაქტობრივად, სახელმძღვანელოს შექმნა საზოგადოების ჩართულობით მოხდება. უკვე მომავალი წლისთვის კი მისი ბეჭდვა, დისტრიბუცია მოხდება და სკოლებში დარიგება.
– რა დრო ეთმობა ესგ–ის თანახმად საგანს „მე და საზოგადოება“ და რა დოზით ისწავლება მის ფარგლებში რელიგია?
– ამ საგნისთვის დათმობილია კვირაში 2 საათი. აქ არის სხვადასხვა თემა. თითო წელს არის სამი თემა. მაგალითად მესამე კლასში არის „ჩემი ოჯახი“, „სკოლა“, „გარემო მეგობრები“ და „თემი, რომელშიც ვცხოვრობ“. მეოთხე კლასში გრძელდება – „მედია და ინფორმაცია“, „სად და როგორ ვიღებ განათლებას“ და „ჩემი საქართველო“. რელიგია შესულია უფრო კულტუროლოგიური ჭრილით. აქაც არის მესამე–მეოთხე კლასებში იმიტომ, რომ როდესაც საუბრობ შენს ქვეყანაზე, ტრადიციებზე, კულტურაზე, ამას ვერ გამორიცხავ, აბსოლუტურად შესისხლხორცებულია და გადაჯაჭვულია. სკოლებს დამატებით საგნად შეუძლიათ შეიტანონ რელიგია, ამის უფლება აქვთ შესაბამისი პროცედურების გავლით.
– და ბოლოს, როდის უნდა ველოდოთ ყველა საფეხურზე უკვე რევიზირებულ და დამტკიცებულ ეროვნულ სასწავლო გეგმას, როდის დაიწყება სკოლებში ამის მიხედვით სწავლება და რამდენად დარწმუნებული ხართ უკვე დამტკიცებული დაწყებითი საფეხურის საჭიროებასთან შესაბამისობაში?
– 2018-2019 სასწავლო წლიდან იქნება დაწყებითი საფეხური 1-6, რომელიც არის დამტკიცებული, მაგრამ არ არის ძალაში შესული. 2019-2020 წლიდან საბაზო საფეხური შევა და შეიძლება საშუალოც შევიდეს მასთან ერთად, ვნახოთ როგორ მოვასწრებთ.
რაც შეეხება უკვე გადამუშავებულის შეფასებას, ჩვენ დავდიოდით კათედრებზე და დანერგვის მონიტორინგს ვაკეთებდით მის დამტკიცებამდე. წელს პილოტირება გვაქვს 15 სკოლაში და ასევე შევხედავთ რამდენად სწორად გამოგვივიდა და რა მექანიზმების ამოქმედებაა საჭირო, რომ უფრო წარმატებით დაინერგოს დაწყებითი საფეხურის სასწავლო გეგმა.
მინისტრი: „მაგარ შარში ვართ, ხალხო, ისეთი სასწავლო გეგმა გვაქვს, შეუძლებელია კარგად ასწავლო“
,,ის დრო როდესაც, ერთი ეროვნული სასწავლო გეგმით შეგვეძლო 10 წელი გვემუშავა წავიდა და ამჟამად ყოველწლიურად მოგვიწევს ცვლილებების შეტანა ”
